Z Mamą w ogródku przy Młynarskiej 34.

         W końcu wakacji był w nocy wielki nalot. Obudziły mnie głośne wybuchy! - Ruscy rzucają bomby - powiedziała mama. Staliśmy w oknie wpatrzeni w scenerię nocnego nalotu. Na spadochronach opadały świetlne race. Było prawie tak widno, jak w dzień! Słychać było warkot samolotów, eksplozje bomb i strzały "zenitówek". Dziadek "urzędował" na dachu i później opowiadał gdzie się paliło.
         Rano dzwonili znajomi z zapytaniem, co u nas, bo im popękały ściany. Na drugi dzień pojechaliśmy na Grochów (w okolice Placu Szembeka) zobaczyć, w czym można im pomóc.
         Dach był zrujnowany, szczeliny w ścianach, wiszący balkon - wszędzie powybijane szyby. Sąsiedni dom rozwalony całkowicie - trzy osoby zabite...
         Straszne!

         Za kilka dni powtórzyło się to samo. W rocznicę wojny. Sceneria podobna. Nalot o wiele silniejszy niż poprzedni. Bardzo ucierpiała Wola.
         Kiedy wyszliśmy z piwnicy nad zajezdnią tramwajową widać było płomienie, unosiły się wysoko chmury czarnego dymu. Płonął na Wolskiej młyn Michla i magazyny zboża. (Strażacy dogaszali je przez kilka dni.) Zginęło dużo ludzi.

         Tak zaczynał się rok szkolny. Dwóch kolegów z sąsiedniej klasy zabiła bomba na Krochmalnej. Byliśmy przygnębieni...
         Ludzie zaczęli uciekać z miasta. My też wielokrotnie opuszczaliśmy Warszawę, bo podobno były jakieś sygnały, czy znaki (nikt dokładnie nie wiedział, jakie), że będzie nalot. Jechaliśmy zatłoczonym tramwajem do Boernerowa i szliśmy wraz z tłumem ludzi do okolicznych wsi przespać się w stodole.
         Po Bożym Narodzeniu znowu przenieśli szkołę! Przeprowadziliśmy się do budynku "Collegium" na rogu Żelaznej i Leszna.

         Po częściowej likwidacji getta odzyskaliśmy swoje mieszkanie na Chłodnej (Nr 18). Było całkowicie zniszczone i wymagało remontu. Miałem blisko do szkoły i bardzo lubiłem to jedno z najruchliwszych miejsc w Warszawie. Tu ciągle coś się działo - czasami za dużo!
         Życie szkolne można by uznać za w miarę normalne, gdyby nie częste wizyty żandarmów z pobliskiego Szpitala Świętej Zofii. Przeglądali nam książki, zeszyty, wyrzucali wszystko z teczek.
         Zachowywaliśmy ostrożność i robiliśmy swoje. Wszystkie święta państwowe i kościelne były obchodzone jak gdyby najbliższy Niemiec znajdował się w Berlinie.
         Święta Wielkanocne upłynęły w przygnębiającej atmosferze. W getcie od kilku dni trwały walki. Ta część Warszawy była palona i burzona, ludzie mordowani. (Załatwią się z Żydami, wezmą się za nas - mówiono).
         Okna naszej klasy wychodziły na getto. Słyszeliśmy ciągle strzelaninę, widzieliśmy bombardowania. Trudno było myśleć o nauce.
         Przyszli żandarmi. Zagrozili, że zastrzelą każdego, kto będzie wyglądał przez okno. Okna zostały zaklejone papierem. Baliśmy się do nich zbliżać odkąd zabłąkane pociski rozbiły obok nas szybę.
         Jakby tego było mało znów dali znać o sobie Rosjanie bezsensownym bombardowaniem miasta, przysparzając zniszczeń i ofiar.
         Róg Żelaznej i Chłodnej (na wprost "Nordwachy") bomba zabiła stolarza, który nocował w warsztacie. Dwa dni temu dał mi listewki i ścinki sklejek, z których "laubzegą" wycinałem elementy fortyfikacji dla swojej armii ołowianego wojska. Poszliśmy z chłopakami patrzeć jak płonie bazar na Placu Kazimierza. W całej Warszawie czuć było swąd spalenizny.
         Zdechł żółw "Dupek", którego dał mi dziadek.
         Przestałem chodzić na niemiecki, ale mama ćwiczyła mnie w domu.
         Komentarz dziadka: zacznij się uczyć ruskiego, już oni nam nie popuszczą...
         W wakacje nigdzie nie wyjechałem. Ze względu na niespokojną sytuację, Mama nie chciała, żebym oddalał się od domu. Wiele czasu spędzałem nad Wisłą - lubiłem wodę. Często chodziłem do Bogdziewiczów, którzy mieszkali nad kasynem w "Dolinie Szwajcarskiej" (zajętej przez Niemców), gdzie zagłębiałem się w książkowe i albumowe zbiory Kazika.
         Nowy rok szkolny zaczął się dla mnie niezbyt pomyślnie. Zrobiliśmy Niemcowi "małego psikusa" - uciekając wpadłem pod samochód i złamałem rękę (ale mnie nie złapał). Ręka krzywo się zrosła i powtórnie była łamana w Szpitalu Karola i Marii na Lesznie.
         W tym czasie, kiedy byłem " kontuzjowany" w szkole aresztowano dwóch nauczycieli. Jeden z nich podczas próby ucieczki został zastrzelony na Żelaznej przy Ogrodowej.
         Coraz częściej dochodziło do niebezpiecznych zdarzeń i nieraz Mama nie wypuszczała mnie z domu, żebym "nie szukał guza". Miałem też swoje tajemnice - dorabiałem sobie roznosząc w tornistrze "bimber" po pijackich spelunach.
         Niemcy coraz bardziej interesowali się naszą szkołą i zachodziła obawa, że nas wyrzucą. Dotrwaliśmy do czerwca, kiedy kazali nam się wynosić. Nikt nie wiedział, jakie będą losy szkoły. Tak naprawdę nie bardzo się tym interesowano. Czekaliśmy na ostateczne przegnanie Niemców. Prawie cały lipiec byłem w Nowym Dworze, kiedy wróciłem wybuchło Powstanie.
         Niemców, tak szybko jak byśmy chcieli, nie przegoniono. Nasi "alianci" dali im nawet czas na mordowanie mieszkańców i całkowite unicestwienie Warszawy.
         Szkołę Nr 90 reaktywowano w 1945 roku, tym razem w budynku na rogu Dworskiej (Kasprzaka) i Karolkowej.
         Do szkoły powróciło zaledwie kilku nauczycieli (nie pamiętam imion):
         - Pan Godlewski - kierownik szkoły
         - Pani Beniszówna - nauczycielka przyrody
         - Pani Mikołajczykowa - moja wychowawczyni
         - Pan Jasienowski - nauczyciel muzyki i rysunku.
         Ze swojej klasy po wojnie spotkałem tylko jednego kolegę - Kazika Rachockiego.
         Często wracam myślami do koleżanek i kolegów, dla których rozstąpiły się bramy Nieba! Szkoła skupiała głównie dzieci Woli - tysiące ich zostało wymordowanych przez hitlerowców podczas Powstania Warszawskiego.

Janusz Wałkuski

Janusz Wałkuski współcześnie