W 1939 r. powołano organizację
"Szare Szeregi" będącą kontynuacją
przedwojennego ZHP. W 1940 r. powołano Główną Kwaterę Szarych Szeregów "Pasiekę" i komendy chorągwi "Ule". W 1942 r. męską
organizację harcerską podzielono na trzy grupy wiekowe: do 15 lat "Zawiszacy", 16-18 lat "Bojowe Szkoły" BS i powyżej 18
lat "Grupy Szturmowe" GS. Komendantem warszawskich GS został hm. Tadeusz Zawadzki "Zośka". Grupy były w bezpośredniej
dyspozycji Kedywu. We wrześniu 1943 r. po śmierci w akcji Tadeusza Zawadzkiego powstał harcerski batalion, który od
pseudonimu swego pierwszego poległego dowódcy otrzymał nazwę "Zośka". Batalion był podporządkowany bezpośrednio "Pasiece"
Szarych Szeregów.
W momencie wybuchu powstania w skład batalionu wchodziły:
- 1 kompania szturmowa "Maciek",
- 2 kompania szturmowa "Rudy",
- 3 kompania szturmowa "Giewont",
- kobiecy pluton służby sanitarnej i łączności "Oleńka",
- wydzielona grupa sanitarna lekarza batalionu.
W momencie wybuchu Powstania nie wszystkie grupy żołnierzy
dotarły na miejsce koncentracji na terenie fabryki "Telefunken" przy ul. Mireckiego na Woli. Część żołnierzy batalionu
podjęło walkę w innych oddziałach na Żoliborzu, Śródmieściu, Ochocie. W starciu pod Pęcicami 2 sierpnia 1944 poległo 23
żołnierzy harcerzy z 3 kompanii "Giewont".
Batalion "Zośka" jako część
brygady dywersyjnej "Broda 53" wszedł
w skład zgrupowania "Radosław". W momencie wybuchu Powstania siły
batalionu w miejscu zgrupowania liczyły ponad 400 ludzi.
Batalion "Zośka" walczył w składzie zgrupowania "Radosław" na całym jego szlaku bojowym:
- na Woli od 1 do 11 sierpnia,
- na Starym Mieście do 11 do 31 sierpnia,
- na Czerniakowie od 3 do 23 września 1944 .
Po upadku Czerniakowa część żołnierzy "Zośki" przeszła z
resztkami zgrupowania kanałami na Mokotów, mała grupa dowodzona przez dowódcę batalionu hm kpt "Jerzego" przeszła
przez pozycje nieprzyjaciela wzdłuż ul. Książęcej do Śródmieścia.
Batalion "Zośka" stracił w walkach powstańczych ponad 350
poległych i zaginionych, w tym wszystkich dowódców kompanii, prawie wszystkich dowódców plutonów i ich zastępców. Wśród
poległych było 48 harcerskich instruktorów (harcmistrzów i podharcmistrzów).
Za walki w Powstaniu Warszawskim Naczelny Wódz odznaczył
batalion "Zośka" Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.
Opis odznaki:
Prostokąt, w którego górnej części, na białym tle napis
BAON ZOŚKA. Pozostałe pole przedstawia mur ceglany z czarną "kotwicą" (emalia czerwona przezroczysta).
Tombak, wymiary 15x18 mm.
Bardziej szczegółowy opis historii batalionu "Zośka" znajduje się na stronie Wikipedii.
.